پزشکی بالینی

از دستگاه راديوگرافي دندان براي راديوگرافي داخلي دهان و دندان ها استفاده مي شود. اساس آن را تيوب خود يكسو كننده  تشكيل مي‌دهد. تيوب به نحوي نصب مي شود كه بيشترين قابليت مانور را داشته باشد. اندازه نقطه كانوني تيوب كوچك است. تايمر دستگاه به طريق ساعتي يا الكترونيكي كار مي كند.

 ‌يونيت هاي راديوگرافي دندان  
يـــونــيـــت هـــاي راديـــوگـــرافـــي دنـــدان بـــراي تصويربرداري از دندان ها، آناتومي يك دندان منفـرد (يعنـي تاج ، گردن و ريشه) و مشكلات دنداني (مثل پوسيدگي) در بيماران بالغ و اطفال و نـيـز جهـت بـرنـامـه ريـزي و ارزيـابـي مـربـوط بـه ارتـــــودنـــســـــي بـــــه كــــار مــــي رونــــد. ســــه نــــوع تـصـويـربـرداري قابل انجام است : راديوگرافي داخل دهاني ، پانوراميك و سفالومتريك. 
در راديــــوگــــرافــــي داخــــل دهــــانــــي جــهـــت تـصــويــربــرداري بــايــت وينگـر ، پـري اپيكـال و اكلوزال ، فيلم داخل دهان بيمار قرار مي گيرد و تصاوير راديوگرافي بايت وينگر ، تاج و يك سوم فـوقـانـي ريـشـه دندان هاي فوقاني و تحتاني را نشان مي دهد . در راديوگرافي پري اپيكال ، كل سـاخـتار دندان شامل ريشه برروي يك فيلم و آرواره هـاي مـانـديـبـولار و ماگزيلاري برروي فيلم هاي جداگانه اي تصوير مي شود .تصاوير راديوگرافي الكوزال ، سطح دندان هاي آليماي كوچك و بزرگ را نشان مي دهد .در راديوگرافي پـانـورامـيـك ، تـصـاويـر نـاحيه ماگزيلوفاسيال با اسـتـفـاده از يـك پـرتـوگردان و يك كاست فيلم خارجي به دست مي آيد . سپس قوس دنداني در يك تصوير منفرد ، به صورت يك شكل بيضوي نمايش داده مي شود . يونيت هاي پانوراميك ، براي تهيه تصاوير راديوگرافي محلي از ساختار دنداني به كار مي رود.

راديوگرافي سفالومتري 
 (Cephalometric Radiography)
 ‌نوعي از دستگاه هاي راديوگرافي كه براي تهيه تصوير جمجمه به صورت استاندارد استفاده مي شود اين تكنولوژي از سال 1913 همزمان توسط دو محقق آلماني و آمريكايي معرفي شد. مهمترين امتياز آن اين است كه تصاوير تهيه شده توسط اين دستگاه در زمان‌ها و مكان هاي مختلف با هم قابل مقايسه هستند، موقعيت سر و فاصله آن تا منبع اشعه و فيلم همواره ثابت است. تصاوير سفالومتري مي توانند به صورت جانبي ‌ يا خلفي- قدامي  تهيه شوند كه  عمده كاربرد آن ها در ارتودنسي و جراحي فك و صورت است. 
راديوگرافي سفالومتريك يا نماي جمجمه ، جهت به دست آوردن تصاويري از كل جمجه يا يك ناحيه مورد نظر به كار مي رود. مطالعات سفالومتريك جهت ارزيابي رشد و تعيين پلان هاي درماني ارتودنتيك يا پروتزها به كار مي رود. بعضي از يونيت هاي پانوراميك و سفالومتريك مي توانند توموگرافي متقاطع ، جهت تهيه تصاوير عرضي چند لايه از آرواره هاي ماگزيلاري و مانديبولار را انجام دهند . اين تكنيك كه سابقاً تنها كاربرد توموگرافي ، كامپيوتري يا تومورگرافي خطي امكان پذير بود.

سيستم هاي ديجيتال راديوگرافي دندان
سيستم هاي ديجيتال راديوگرافي كه سيستم هاي ديجيتال تصويربرداري دندان هم خوانده مي شوند، براي تهيه تصاوير كامپيوتري جهت راديوگرافي داخل دهاني به عنـوان جـايگـزينـي بـراي فيلـم هاي اشعه  xدندان پزشكي معمولي به كار مي روند . تصويربرداري ديجيتالي مستقيم و پردازش تصوير امكان نمايش تصاوير متعدد ، كاهش دفعـات اكسپـوز و حـذف زمـان لازم جهـت ظهـور و ثبـوت فيلـم را فـراهـم مي كند ، تصويربرداري ديجيتال مي تواند براي اعمال اندودنتيك برنامه ريزي و ارزيابي انجام ايمپلنت و ديگر اعمال روي دندان كه نياز به تصاوير متعدد دارند ، به كار رود .

سيستم هاي ديجيتال تصويربرداري از دندان 
سيستم هاي ديجيتال كه امكان مشاهده فوري تصاوير را بدون به كاربردن فيلم فراهم مي كنند از يك سنسور داخل دهاني يا صفحه تصويربرداري ، يك سيستم اشعه  x، سخت افزار و نرم افزار كامپيوتري جهت پردازش تصوير و يك چاپگر تهيه كننده نسخه چاپي‌، تشكيل شده است . در سيستم هايي كه از يك سنسور داخل دهاني استفاده مي كنند( Charged coupled device) (CCD)  -- ، در هنگام تصويربرداري سنسور در داخل دهان بيمار قرار مي گيرد و به صورت الكترونيك به سيستم كامپيوتر متصل مي شود.
 ‌اين سنسور اشعه هاي  xرا شناسايي كرده آن ها را مستقيماً به سيگنال هاي الكتريكي تبديل مي كند. سپس داده هاي تصويري ديجيتال جهت پردازش به سيستم كامپيوتري فـرستـاده مـي شـونـد . در ديگر نمونه ها ، سنسور در برگيرنده يك صفحه تشديدگر   rate-earth  ‌است كه توسط فيبر نوري به يك آرايه  CCDكوپل شده است . اين آرايه سيگنال آنالوگي را به واحد پردازش نمايشگر مي فرستد . جايي كه اين سيگنال پيكسل به پيكسل به يك تصوير تبديل مي شود سنسور داخل دهاني درون مواد مقاومي قرار داده شده است تا لوازم الكتريكي  CCDدر مقابل رطوبت محافظت شوند . جهت كنترل بهداشت و جلوگيري از عفونت در هنگام انجام بررسي ها،‌ پوشش هاي پلي اتيلن يك بار مصرف تعبيه شده اند.  ‌نوع ديگري از سيستم ديجيتال تصويربرداري دندان ، به جاي سـنـســور داخــل دهــانــي، از صـفـحــات تـصــويــربــرداري اسـتفـاده مـي كنـد . صفحـات تصويربرداري نازك و بدون سيم‌، همانند فيلم هاي داخل دهاني معمولي ، در دهان بيمار ثابت مي شوند و همان منطقه تشخيصي فيلم ها را تحت پوشش قرار مي دهند  .
پس از اينكه اكسپوز انجام گرفت ، صفحه تصويربرداري در يك اسكنر ليزري قرار مي‌گيرد كه تصوير را جهت اعمال تغييرات بر صفحه كامپيوتري ، ديجيتال مي كنند . صفحات تصويربرداري به طور مكرر قابل استفاده هستند و گيره هاي پلاستيكي يك بار مصرفي كه در هنگام راديوگرافي صفحات را مي پوشانند جهت جلوگيري از انتقال آلودگي ميان بيماران به كاربرده مي شوند . سيستم تصويربرداري ديجيتال مي تواند همراه با يونيت راديوگرافي داخل دهاني معمولي به كار رود .
يك كامپيوتر شخصي سازگار با نرم افزار مناسب ، جهت اعمال تغييرات بر روي تـصـاويـر بـه كـار مـي رود . جلوه هاي پردازش تصوير شامل زوم ، گرداندن تصوير، واضح‌سازي لبه ها، رنگ با كيفيت بالا ، نماسازي چند تصويري ، تطابقات روشنايي و كنتراست و اندازه گيري فواصل و زوايا است. همچنين بعضي سيستم ها امكان مديريت مجموعه داده ها را فراهم مي كنند. تصاوير، قابل ذخيره سازي و بازيافت در قالب فايل استاندارد بوده و يك نسخه چاپي از آن مي تواند به وسيله يك چاپگر ويديويي تهيه شود.

 ‌راديوگرافي تك دندان/پري اپيكال Radiography Periapical/Dental
نوعي از دستگاه هاي راديوگرافي كه قادر است تصاوير دقيقي از يك يا چند دندان محدود تهيه كند به گونه اي كه وضعيت كامل دندان و بافت هاي اطراف آن را نشان دهد. علت نامگذاري آن به عنوان پري اپيكال اين است كه وجود ضايعه در اطراف آپكس يا نــوك ريـشــه را بــه خــوبــي نـشـان مـي دهـد ولـي از ايـن تـكـنـيـك در بـررسـي لـبـه هـاي  Crestاستخواني اطراف دندان و همچنين پوسيدگي هاي بين دنداني نيز استفاده مي شود البته در مورد اخير (بررسي پوسيدگي) روش كار بايت وينگ  Bite Wingاست. علاوه بر آن با كاربرد فيلم هاي بزرگتر مي توان تصاوير اكلوزال هر يك از فكين را نيز تهيه نمود. از نظر محل اسقرار، دستگاه هاي پري اپيكال مي تواند سقفي، ديواري، زميني و يا قابل جــابــه جــايــي (پــايـه هـاي چـرخـدار) بـاشنـد و از نظـر تكنـولـوژي مـي تـواننـد تصـاويـر راديوگرافيك معمولي (روي فيلم) يا ديجيتال تهيه كنند.

راديوگرافي پانوراميك/پانوركس Radiography  Panorex
نوعي از دستگاه هاي راديوگرافي كه سر بيمار در آن ثابت مي شود و قسمت شوت اشـعـه از يـك طـرف صـورت تـا سـمـت ديـگر چرخيده و تصوير كامل پانوراميكي از دندان‌‌ها، فكين و مفاصل گيجگاهي فكي تهيه مي كند. 
ميزان اشعه وارده به بيمار در اين تكنيك بسيار كمتـر از راديـوگـرافي پري اپيكال كامل دنداني است. (در نمونه هاي جديد كل اشعه تقريباً برابر بــا مـيــزان اشـعـه دو پـري اپيكـال. ) داراي انـواع معمولي و ديجيتال است. گسترش تكنولوژي ديجيتال در پيشرفت مداوم اين دستگاه و تكنيك و كـيـفـيـت آن تـحـول زيـادي ايجاد كرده است. برخي از دستگاه هاي پانوراميك اساسا ديجيتال هستند و برخي از آن ها معمولي بوده و مي توانند با اتصال دستگاه هاي تكميلي ديجيتال نيز عمل كنند. همچنين دستگاه راديوگرافي سفالومتري نيز مي تواند به آن متصل باشد. انجمن بهداشت اشعه امريكا توصيه كرده كه براي معاينات عادي دندان پزشكي فقط يك راديوگرافي پانوراميك تهيه شود.  نام ديگر اين دستگاه ها ا پي جي يا ارتوپانتوگراف است.

 ‌دوربين هاي داخل دهاني‌
دوربين هاي كوچك دستي قابل استريل كه با داشتن فيبر نوري در سر آن مي توانند مانند آينه دندان پزشكي تصويري از داخل دهان بيمار را به مـانـيـتـور نـصـب شـده در مـقـابـل دنـدان پـزشـك نمايش داده يا عكس برداري كند.
دوربـيــن داخــل دهـانـي بـه دنـدانپـزشـك ايـن فرصت را مي دهد كه وضعيت دندان هاي بيمار را در مقابل صندلي دندانپزشكي مشاهده كند. آگاهي بيمار به درمان و مشاهده خدمات قبل و بـعـد از انـجـام كـاربـر روي مـانيتور، ال سي دي راهنمايي و آموزش بيمار در حين كار، گرفتن عكس هاي دندانپزشكي قبل و بعد از انجام كار، با بزرگنمايي بيشتر و ثبت در پرونده از مزاياي اين سيستم است.

منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۱۲۳