چه ماهي هايي جيوه دارند؟

ولي گاهي اوقات مطالبي در رابطه با وجود جيوه در ماهي‌ها و خطر مسموميت با آن مي‌خوانيم و مي‌شنويم. امروز مي خواهيم اطلاعاتي هر چند مختصر در اين خصوص به دوستداران «ماهي» ارائه دهيم.

مقدار جيوه در چه ماهي هايي بالاست؟

طعم کوسه‌ماهي و شمشيرماهي مخصوصا هنگامي که کبابي شوند، بي‌نظير است؛ اما گزارش‌ها حاکي از آن است که اين ماهي‌ها و تعدادي از ماهي‌هاي بزرگ ديگر که طول عمر بيشتري دارند، ممکن است حاوي متيل جيوه بيشتر از مقادير حد مجاز (ppm1)  باشند که همين مساله باعث دلسردي طرفداران اين‌دسته از ماهي‌ها مي‌شود.

البته متخصصان، مصرف کم و به ندرت (حداکثر يک بار در هفته) اين دسته از ماهي‌ها را در غالب يک رژيم غذايي متعادل بي خطر مي دانند.

ماهي‌هايي که حاوي مقادير بالايي جيوه هستند، عبارتند از: کوسه‌ماهي، مارلين، اره‌ماهي، نيزه‌ماهي، ماهي‌هاي درخشان، ماهي روغني اروپاي شمالي، و ماهي نارنجي دريايي.

تقريباً در تمام ماهي‌ها مقدار بسيار کمي جيوه وجود دارد، ولي براي بيشتر افراد جامعه، در رابطه با مصرف ماهي و دريافت جيوه، مشکلي وجود ندارد.

جيوه در همه جا پراکنده است

جيوه به طور طبيعي در محيط وجود دارد. بر طبق آمار FDA (اداره غذا و دارو) سالانه به‌ طور طبيعي تقريبا6000- 2700 تن جيوه از سطح زمين و اقيانوس‌ها به اتمسفر آزاد مي‌شود. علاوه بر آن، در نتيجه فعاليت‌هاي انسان و اساساً ضايعات خانگي و صنعتي و به‌خصوص سوخت‌هاي فسيلي مانند ذغال سنگ، در سال حدود 3000- 2000 تن ديگر جيوه به اتمسفر اضافه مي‌شود.

چگونه جيوه وارد بدن ماهي مي شود؟

مقدار بسيار کمي از جيوه در آب حل شده و تحت تأثير باکتري‌ها تغيير شيميايي مي‌يابد و به متيل جيوه که شکل سمي‌تر جيوه است، تبديل مي‌شود. متيل جيوه معمولا پس از ورود به معده، به آساني جذب و به آهستگي دفع مي‌گردد.

متيل جيوه هنگام عبور آب از آبشش‌هاي ماهي و تغذيه ماهي از ارگانيسم‌هاي آبزي و پلانکتون‌ها، جذب بدن ماهي مي‌شود. ماهي‌هاي بزرگ تر که خود از ماهي‌هاي کوچک تر تغذيه مي‌کنند، داراي مقادير بالاتري از متيل جيوه مي‌باشند.

متيل جيوه در بدن ماهي، اتصالات محکم را با عضلات و ساير بافت‌ها تشکيل مي‌دهد. فرآيند پخت ماهي تأثير چنداني در کاهش مقدار متيل جيوه ندارد.

تقريباً تمام ماهي‌ها، حاوي مقادير ناچيزي از متيل جيوه مي‌باشند که البته در بعضي گونه‌ها مقدار آن بيشتر است. مقدار جيوه در مناطقي که آلودگي‌هاي صنعتي جيوه (مانند پسآب‌هاي کارخانه‌هاي پتروشيمي) دارند، افزايش چشم‌گيري مي‌يابد.

چه مقدار جيوه در ماهي مجاز است؟

مقدار متيل جيوه در اکثر ماهي‌ها، حدود کمتر از ppm 0/05 - 0/01 است. تنها گونه‌هاي محدودي از ماهي ها مقدار ppm1 متيل جيوه دارند که بنا به توصيه FDA مصرف آنها براي انسان مضر است. علاوه بر کوسه‌ماهي و شمشيرماهي، گونه‌هاي به‌خصوصي از ماهي تن که براي تهيه استيک استفاده مي‌شوند، مقادير بيش از ppm1 متيل جيوه دارند.

طبق توصيه FDA ، حداکثر مقدار مجاز متيل جيوه در ماهي ها ppm1 است و اين مقدار بسيار کمتر از ميزاني است که بتواند در انسان ايجاد بيماري کند.

بهترين شاخص براي ارزيابي ميزان متيل جيوه، بررسي غلظت جيوه در مو و خون است. در افراد سالم، محدوده طبيعي جيوه حدود ppm 0/008 در خون و ppm 2 در مو مي‌باشد. کمترين مقدار جيوه در بزرگسالان که باعث بروز علائم ناشي از مسموميت مي‌شود، مقادير ppb 2000 يعني ppm2 در خون و مو است.

خطرات تجمع بيش از اندازه جيوه در بدن

تجمع بيش از اندازه جيوه در بدن در سيستم عصبي اختلال ايجاد مي‌کند و نهايتاً منجر به بي‌حسي و خارش انگشتان دست، پا و لب‌ها مي‌شود. همچنين سبب مي‌شود تا کودکان ديرتر از موعد مقرر، شروع به صحبت کردن و راه رفتن کنند. از ديگر عوارض آن مي‌توان به دردهاي مفصلي و ماهيچه‌اي و افزايش خطر حملات قلبي اشاره کرد.

در طول دوران جنيني، جنين به علت رشد سريع سيستم عصبي در برابر اثرات سمي مقادير بالاي متيل جيوه آسيب‌پذيرتر است. متيل جيوه به راحتي از جفت عبور مي‌کند و غلظت جيوه در گلبول‌هاي قرمز خون جنين 30 درصد بيشتر از مقدار خون مادر است. متيل جيوه تأثيرات مخربي بر رشد جنين دارد که 5 تا 10 برابر تأثيرات مخرب آن بر انسان بالغ است.

چه ماهي اي را بخوريم؟

پژوهشگران دانشگاه ‌هاروارد توصيه مي‌کنند، زنان باردار يا زناني که قصد باردار شدن دارند و نيز مادران شيرده بايد از مصرف گورماهي، کوسه‌ماهي و شمشيرماهي خودداري کنند تا ميزان دريافت جيوه در آنها به حداقل برسد، اما بايد در هفته حدود 360 گرم از ساير انواع ماهي را مصرف کنند.

هر چند مصرف يک يا دو وعده ماهي در هفته، کمک بسيار زيادي به حفظ سلامت انسان مي‌کند، اما بايد از انواع ماهي‌هايي که حاوي مقادير زيادي جيوه هستند خودداري کرد.

در مورد مصرف ماهي‌هاي متداول مانند ماهي آزاد و ميگو که مقدار متيل جيوه کمتر از ppm 0/2 مي‌باشد، نگراني وجود ندارد.

اگر جزء آن دسته از افرادي هستيد که خودتان به ماهي‌گيري علاقه داريد، سعي کنيد حتي‌الامکان در آب‌هاي آلوده ماهي‌گيري نکنيد.

گونه‌هايي از ماهي که به سبب غريزه از کف نهرها تغذيه مي‌کنند- مانند گربه‌ ماهي- آلاينده‌هاي بيشتري را وارد شکم خود مي‌کنند.

با همه اين ها، ماهي مفيد است

ارائه اطلاعات در اين زمينه نبايستي موجب دوري مردم از اين ماده غذايي ارزشمند شود، بلکه هدف، آگاه کردن مردم در زمينه انتخاب صحيح انواع ماهي و مصرف درست آن است.

به طور کلي در تمامي موجودات زنده، آلودگي‌ها از طرق مختلف نفوذ و تجمع پيدا مي‌کنند. اين موضوع مختص آبزيان و حتي حيوانات نيست و در مورد گياهان هم صدق مي‌کند.

بررسي‌هاي علمي نشان مي‌دهد ميزان فلزات سنگين در بافت موجوداتي که در نواحي اطراف صنايع خاصي نظير کارخانجات توليد باتري و يا کاغذسازي‌ها حضور دارند، بيشتر است. از يک سو مساله قرار گرفتن آبزيان در معرض مواد مطرح است و از سوي ديگر حد و ميزان مجاز اين مواد.

با توجه به موارد مذکور و بررسي‌هاي انجام شده، در حال حاضر خطر وجود فلزات سنگين، آبزيان کشور ما را تهديد نمي‌کند و يا حداقل در بررسي‌هاي انجام شده تا کنون، اين موضوع به اثبات نرسيده است. ولي در همين‌جا از مسئولان زحمتکش سازمان شيلات خواستاريم تا بررسي‌هاي بيشتري در اين زمينه انجام دهند و در صورت وجود آب‌هاي آلوده به متيل جيوه، محل آن مناطق را به اطلاع هموطنان برسانند تا ماهي‌گيري و صيد در آنجا صورت نگيرد.

* مطالب مرتبط:

انواع ماهي هاي خوراکي ما

چرا ماهي؟

دو بار در هفته ماهي بخوريد

ماهي گران، مغذي تر است؟

آزاد يا پرورشي؛ ماهي بخوريد

فرق ماهي تازه با ماهي مانده و فاسد

چرا بايد ماهي بخوريم؟

فوايد غذاهاي دريايي بيش از خطرات آنها

فوايد روغن ماهي

فوايد تغذيه‌اي ماهي کيلکا

راه كارهايي جهت ترويج مصرف ماهي و...

خواص ماهي و امگا 3 موجود در آن